Yapay Zekâ ve Hamburger Fenomeni

 

İki bin yirmi beşiin 15 tatili, yavruları aldım babaannelerine götürdüm, çocuklar memnun dersinizi çalışın diye tepelerine dikilen annelerinden uzaklaşıp, biz çalıştık da ne oldu diyen babalarının yanında keyifleri yerinde. Tatil bitene kadar dönmek istemiyorlar. Bizimkilerle muhabbet ediyoruz, çok çalışmalarını istemiyorum diyorum, etrafım mutsuz doktorlarla kaplı.

Babam, “iyi ki doktor olmuşsun yavrum yoksa ben şimdi hayatta olmazdım”

— Küçük olanı yapay zekâ kursuna başlatacağım, diyorum.

—Annem lafa karışıyor; yavrum gerçeği varken niye çocuğun kafasını yapayıyla dolduruyorsun? J

Bu kısa diyolagdan sonra başlığı neden böyle yazdığımı açıklayayım. Yıllardır Clor ile HCO₃ arasında bir ilişki olduğundan işgillenir dururum. Hatırladığım kadarıyla okuyup unutmuş da olabilirim. Yapay zekâya bir sorayım dedim nedir bu arkadaşların olayı. “Hamburger Fenomeni dedi, bilmiyor musun?” Bazen bu kadar ortada olan şeyleri neden merak etmediğime hayret ediyorum. Şimdi bizim hücrelerimiz metabolizmaları sonucu ürettikleri CO₂’yi kana verince bu C0₂ gidip eritrosite giriyor ve suyla birleşip H₂CO₃ oluşuyor. Bu da hemen hidrojen ve HCO₃’e çevriliyor. Bicarbonat plazmaya geçmek istiyor işte burada plazmada çok negatiflik olmasın diye Cl eritrosite geçiyor. Yani bu arkadaşlar plazma ortamın negatif olmasını engellemek için aralarında anlaşmışlar. Buna da “Hamburger Fenomeni” denmiş. 

Bu fenomeni tanımlayan bilim insanı 1924 yılında vefat eden Hollandalı fizyolog Hartog Jakob Hamburger. İnsanda osmolarite üzerine çalışmalar yapmış, 1896'da eritrositlerin hemolizine neden olmayan kristaloid tuzlu su çözeltisini (Hamburger çözeltisi) geliştirmiş. Bak bunu beklemiyordum. Benim oğlanlar kalecilik yapmayı seviyorlar, bir yıldır futbol kursuna gidiyorlar, Külüplerinin adı Hamburger SV. Bizim kahramanımızın soyadının hikayesini aradımsa da bulamadım, Hollanda da doğmuş kendisi. Bununla birlikte futbol kulübünün hikayesine bakmıştım. Şehir adını İki nehir arasındaki bataklık ve kayalık bir bölgede kurulan Hammaburg kalesinden alıyor. Hamburg günümüzde Almanya’nın en büyük liman kenti. Bu şehirden bir tüccar, ticaret amacıyla gittiği (başka ne için gidecek ki) Orta Asya'da Tatar Bifteği'ni görmüş ve Almanya'ya getirerek Hamburg bifteği demiş, sonraları başka bir aşçı bu eti kızartarak servis etmiş "Hamburg'a ait" anlamında HAMBURGER adını vermiş. Hamburger soyadı da "Hamburg'dan gelen kişi" anlamına geliyormuş, bu tarz soyadlar, Yahudi ailelerde de oldukça yaygınmış, muhtemelen bilim insanının kökenleri Hamburg'a dayanıyordu. Hamburg Türküsü (Sadık Gürbüz) bu da bizden olsun.  

İnsanlar 1900’lü yıllarda eritrosite giren çıkan elektrolitleri araştıracak motivasyonu bulmuşlar, bizler yapay zeka elimizin altında ne yapacağımızı şaşırmış durumdayız. Ben de ne yapabilirim diye araştırmalara başladım. Makale yazmamı keyifli hale getirdi. Aklımda bir bilgi var ama hangi makaleden nerden okudun bilemiyorsun, yazıyorsun bilgiyi tık literatür 3’’ de elinin altında. Hasta semptom ve bulgularını veriyorsun sana tanıyı veriyor. Patoloji raporunu yapılan ameliyetları vs. veriyorsun hastayı konseye sokabiliyorsun. 

Tamam artık hastanın renal tübüler asidoz olduğunu anlayabiliyorum ama bundan sonra net tanıyı koymak için ne yapmalıyım diyorsun, madde madde hepsini veriyor. Yazıyı yazıyorsun biri İngilizceye çeviriyor, öbürü medikal İngilizce açısından düzeltme yapıyor, beriki hakemlik yapıyor ( siz yaptırmayın/verileriniz işlendiği için intihal açısından sakınca yaratabilir), bir başkası görsel abstract yapmanıza yardımcı oluyor. Bir başkası hiç aklına gelmeyecek, arasan bulamayacağın bir dergi önerisi veriyor, istatistik yapanı bile var. Biliyorsunuz ChatGPT bazen halüsünasyon görüyor, uyduruyor, görmeyenini yapmışlar. Bizler için sadece Pubmed yayınlarını kullanarak cevap vereni.

       Önceleri kafama takılan karmaşık fizyopatoloji konularında yardım aldığım yapay zeka çeşitlerini şimdilerde makale yazarken deneyimliyorum.

Nefrotik sendromda neden plevrada genellikle sıvı birikmez?

Chat GPT’nin cevabı Nefrotik sendromda, hipoalbuminemi nedenli onkotik basıncı düşüktür venöz basınç artışı gözlenmez, inflamasyon da olmadığı için plevral kapiller geçirgenlikte artış olmaz ve plevral negatif basınçta artış olmaz. Nefrotik sendromda sık görülen asit, yerçekimi etkisiyle karın içinde birikir. Diafragmatik lenfatik drenaj bozulmadığı için asit sıvısı plevraya geçmez. Plevral boşluğa sıvı birikimi genellikle eşlik eden enfeksiyon, malignite ya da sağ kalp yetersizliği varlığında gözlenir. ( Tabi daha uzun anlattı ben özetledim)

Deep Seek’e de sordum o önce bir İngilizce düşündü düşündü, sanırım gitti Chat GPT ne dedi diye baktı zaman kazandı sonra Türkçe olarak yanıtladı). Benzer yanıt verdi ama kapsamı daha dardı. Deep Seek hasta ayrıntılarını verirseniz konsey yapmada daha başarılı, diyebilirim.

 En kısa zamanda yapay zeka deneyimlerimi paylaşmak üzere yine burada olacağım.

 Sağlıcakla.