Tiamin, Sedasyon Tatili ve Ödem

Eşim yine kızacak, "gece yatmak bilmiyorsun, işten gelince de uyukluyorsun" diye ama kafam bu saatlerde işliyor yapılacak bir şey yok. Dört aydır COVID hastası bakmıyorum. Tükenmişlik havasından kurtuldum, hayatın güzelliklerini daha bir hisseder oldum. Elimde biriken çalışmalarımı makaleye çevirme şansım oldu, 13 yıl önceki tezimi de makaleye çevirdim halen güncel olması güzeldi. Bu süreçte bloğumu biraz aksattım, uzun süredir bahsetmek istediğim klinikte çok faydasını gördüğüm birkaç küçük ama can alıcı noktadan (Tövbe!) pratik uygulamamdan diyelim bahsedeceğim.

İlki Tiamin; kronik etanol kullananların başına bir şey gelip de yoğun bakıma düştüklerinde hemen hepimizin belki de ilk aklına gelen tedavidir. Dört aydır pandemi şartları nedeniyle 60 yataklı koğuş tipi bir yoğun bakımda yaklaşık 20-30 arası hasta takip ediyorum. Günlük pratikte uzamış koma tablosu nedeniyle pek çok hastayı devir alıyorum. Altta yatan nörolojik tablo olsun ya da olmasın Bemiks ampulü (25 mg Tiamin içerir) 100 SF te 30 dk da gönderiyorum günde bir kez 4 gün ya da 2x1 2 gün şeklinde order ediyorum. 100 mg’a tamamlıyorum. 

Aslında ülkemize de 100 mg tiamin içeren preperatın geldiğini duymuştum, sanırım istek yapsam daha iyi olacak. Geçen hafta hasta ziyaretinde yaşlı bir teyzenin oğlu “hocam benim annem felçli ve uzun süredir konuşamıyordu, şimdi benimle konuşuyor, nasıl olur hayretler içindeyim” dedi. Takdiri ilahi ne deyim. Koma durumunda faydası zaten biliniyor, farklı bir kullanım alanım da kalp yetersizliği ya da böbrek yetmezliği gibi tablolarda yoğun diüretik tedavi alması gereken hastalar. Hemen her gün diüretik kullanmalarına ve çoklu kalp yetersizliği ilaçları almalarına rağmen, tiamin desteği almıyorlar. Komadaki hastalar kadar klinik faydasını bariz fark edemesem de pozitif inotrop desteklerini daha hızlı azaltabiliyorum. Daha az deliryuma giriyorlar gibi geliyor.

İkinci bahsetmek istediğim konu yine farklı nedenlerle entübe koma tablosuyla aldığım ve sedoanaljezi tablosunda takip edilen hastalar. Yoğun bakımcıların rutinidir, sedasyon tatili yapmayı severiz, hasta rahat uyanırsa pek güzel ama her zaman işler yolunda gitmez, günler geçtikçe geçer hasta hep ajite uyanır tüpüne uzanır başını sağa sola atar, aşırı ajitedir, telkin edemezsin kolunu bacağını tespit edersin hatta göğüs den iki taraflı çarşaf gerersin o da yetmez psikiyatrik kelepçeler kullanmamız gerekebilir. Yeri gelmişken koltuk altlarından hasta tespit ettirmiyorum, maalesef nöbetlerde hemişireler mecbur kalabiliyor, gördüğüm gibi söktürüyorum. Aksiller sinir hasarı gelişirse Allah korusun hasta bir daha kolunu kaldıramayabilir. Çok gerekliyse psikiyatri servisinden kemer şeklinde kilitli tespit aparatları talep etmenizi öneririm. Neyse asıl konumuz geri dönelim. Hastanın entübasyon süresi uzar hasta ventilatör ilişkili pnömoni olur. Yatış süresi uzar… vs. son dönemde bu hastalarda uyguladığım bir yöntem var. Genelde postresüsite ya da postop hemorajik SVO vakalarında bu durum başıma daha fazla gelse de çeşitlendirebiliriz. Madde bağımlıları, geçen hafta başıma geldiği gibi karbon monoksit intoksikasyonu vakası yine 10 gün önce takip ettiğim suicid ası vakası…. Bu hastalarda genelde sekonder beyin hasarı riskini azaltmak ya da akciğer patolojisinin gerilemesine zaman tanımak amaçlı 48-72 saat kadar sedoanaljeziye devam etmek istiyorum. Belirlediğim süreç dolunca ertesi gün sabah yavaşça sedoanaljezi tedavilerini kısmaya başlıyorum, ilk etapta akşam üzerine doğru dozları yarı dozlara inmeye çalışıyorum. Mesai bitmeden takipnesi başlar ya da ajite olursa dozları başladığım doza çıkıp ertesi gün tekrar deniyorum. Hasta rahatsa zaten ertesi gün dozları iyice kısıp sedasyon tatilini başarmış oluyorum. Ancak ajite olan hastada 2. gün denememde de hasta çok ajite ise yine başlangıç dozlarıma geri dönüp NG takmak kontrendike değilse (kafa tarvmasında beyne giden medulla spinalise giden NG’leri hepiniz görmüştür) genel de yüksek dozlarda (3x100 mg gibi) seroquel tb tedavisi ekliyorum.  Günlük KCFT ve kas enzimlerinin takibi ile (genelde sıkıntı olmuyor) dozunu titre ediyorum; 90-120 kilo hastalarda 3x200 mg dozlara çıkmam gerekebiliyor. Genelde hastalarda GKS’leri düşük olsa dahi 24-36 saat içerisinde ajitasyon geçiyor, takipne azalıyor, hem çok daha hızlı sedasyon kesmemi sağlıyor hem de weaningi çok kolaylaştırıyor. Sonrasında ilaç dozunu 3x100 mg…3x50mg..2x50mg…2x25mg gibi azaltıp kesiyorum. Prospektüste yazan yan etkileri çok şükür görmedim. Sanırım uyku kaliteleri de arttığı için “seni başhekime şikâyet edeceğim” de demiyorlar 😊. Yatırım tavsiyesi olmamakla birlikte daha önce deneyimlediğim acı ve travmatik hasta uyandırma deneyimlerimden sonra (Kendini ekstübe eden sonrasında çenesi kitlenip hipoksiye giren, zor entübe edilen, hemşireyi tekmeleyen, serum askısını alıp camı kırmaya uğraşan, dışarıdaki polislere beni kurtarın diye seslenen) bu yöntemi önerebilirim.

Çok şey birikmiş son olarak daha önce de sıvı tedavileri özetlediğim yazılarımda değindiğim bir konuya tekrar dikkat çekmek istiyorum. Keşke yoğun bakımcı olmayanlar da bir şekilde okusa. Volüm yükü konusu. Hiç anlam veremediğim şekilde. Servisten aldığım hatta yoğun bakımlardan devir aldığım hastaların neredeyse %70’i hipervolemik. Çoğuna idame sıvı tedavisi order edilmiş, ödem içerisinde yüzüyorlar.

Karın ciltlerini her iki yandan avuçladığımda neredeyse ikişer litre sıvıyı avcumda hissediyorum. Bir haftada abartmıyorum 10 L -19 L negatif sıvı dengesinde kaldığım hastalar oluyor. Furosemid neredeyse rutin tedavime girecek duruma geldi. İki yıla yakın COVID YB da çalıştım orada da bu sıkıntı çok fazlaydı. Servisten gelen hastalar iki gün boyunca üçer dörder litre idrar çıkartanlar oluyordu. Pandeminin başlarında COVİD hastalarının otopsi çalışmalarına bakmıştım. Sadece tek bir akciğerin ağırlığının 1100 grama çıktığını okumuştum.

 

Sonra kendi pratiğimde de bu hastaların daha çabuk yüklendiklerini fark ettim. Luzumsuz sıvı tedavisinden kaçınmaya çalıştım. Ayrı bir konu furesimide karşı bir korku olması hasta ödem içerisinde yüzüyor. Belki 30 L sıvı yükü var. Aldığı furosemit dozu 2x1/2 ampul. Benzin gibi pahalı olsa pamuğa döküp koklatırız ama öyle de değil. Bir de yine genelde servis ya da poliklinik doktorlarının renal fonksiyonları bozuk diye bol içmeyi önermeleri. Yapmayın lütfen ayda bir volüm yüklenmesiyle gelip diyalize alınan KOAH’lı, kalp yetersizlikli, azotemili hastalar var. Günde dört bardak su yeter bu insanlara. Bunu başka platformlarda anlatmalı o zaman yoğun bakımcıların işi oldukça azalır ve kronik hastaların yoğun bakım çilesi de nispeten azalır.

Bugünlük bu kadar olsun her ne kadar değerimiz siyaseten bilinmese de çoğumuzun hakkı ödenmese de her komadan çıkan, sevdiklerine kavuşan hasta beni daha çok motive ediyor. Kendi adıma en azından şimdilik hiçbir yere gitmeye niyetim yok.

Bu arada makale yazdınız, göndereceksiniz, hangi dergiye, derginin ücreti nedir? APC nedir?, EPC nedir? İndekslendiği uluslararası indeksler nelerdir? Derginin Q1-Q4 olduğunu nereden anlarım? Diye merak ediyorsanız ufak bir araştırma yapmıştım. Çok aktif kullanmasam da benim gibi benim gibi sonradan akademisyenliğe heves eden arkadaşlar için zaman zaman paylaşım yaptığım facebook sayfam var. Hoşunuza gidebilir, oraya da beklerim.

Sağlıcakla.

 

 

 

 

Ölüm sürecindeki nafile çabayı ne güzel anlatmış Esin Hanım, kalemine sağlık.

 https://t24.com.tr/yazarlar/esin-senol/iyi-olum,34105

Enteral nütrisyon verdiğiniz hastanızda ishal geliştiğinde ne yapıyorsunuz? Do you do when diarrhea develops in your patient who is given enteral nutrition?

-        -Metpamit gibi prokinetik ajan alıyorsa keserim.

-       - Osmolaritesi yüksek bir ürün kullanıyorsam düşük osmolariteli bir ürüne geçerim ve infüzyon miktarını azaltırım.

-      -  Lif yoğunluğu fazla bir EN ürününe geçmeyi denerim.

-        -Gaytada lökosit ve eritrosit miktarını görmek için gayta örneği yollarım

-        -İshal gavajı başlarım (O nedir? Kim hazırlar ne içerir, yeterli kalori sağlar mı?)

-       - A.B kullanımına sekonder pseudomembranöz enterokolit olabileceğini düşünerek C. Difficile toksini-I ve II için gayta örneği gönderirim.

-      -  Enfeksiyoz bir nedeni olmadığını düşünürsem Antimotiliter lopermid gibi bir ajan tedaviye ekleyip EN’ye devam etmeye çalışırım.

 

Düşününce ilk akla gelenler bunlar. Geçenlerde COVID yoğun bakımdayken işler uzadı yemeğe geç gidebildik, pek bir şey kalmamış makarna salatası yiyip geri döndük, doktor arkadaşım bir beslenme ürününü aldı içti pek güzelmiş sen ister misin abi dedi, yok sağol benim laktoz intoleransım var dedim. Ne güzel çocukluğumda annem her gece ballı süt içirip uyuturdu bizi rahatça uyurduk.  Tatillerde köye giderdik, dedemlerin 3-5 ineği olurdu babaannem sağdığı gibi içeri getirirdi birazını hemen kaynatıp çay bardaklarına korlardı, o zamanlar nesquik yok üzerine biraz türk kahvesi atıp çay kaşığıyla tıngırdattık mı çok keyifli olurdu. Ne güzel anlarmış, üniversiteye başladığım ilk yıldı o zamanlar ucuzmuş herhalde her akşam akşam yemeği sonrası yarım litrelik hafifçe soğuk süt şişesini dikip keyifle içtiğimi hatırlıyorum. Sonrasında tuvalete çıkma hissimin olduğunu hatırlıyorum. Otuzlu yaşlardan sonra ise süt içtikten sonra yoğun intolerans bulguları yaşamaya başladım. Kaymak yesem dahi 10 dk sorası aşırı karın ağrısı pişmanlık. Bu yüzden 8-10 yıldır kahveleri dahi espresso ya da sade filtre kahve tarzında içebiliyorum.

Diyeceğim o ki bir gün yoğun bakıma düşersem bana EN verirken dikkatli olun.

Biraz okudum da hayat boyunca başka hayvanların sütünü sürekli olarak tüketen tek canlı türü bizlermişiz. Bebeklikte anne sütünü sindirebilmek için var olan enzimler yaş arttıkça azalıyormuş. Benim gibi toplumun yaklaşık %25’inde hiç kalmıyormuş. Yani doğuştan eksiklik değil benimki. O gün aklıma hastalarda mutlaka benim gibi Laktoz intoleransı olanlar olabileceği aklıma geldi. Elimizdeki beslenme ürünlerine baktım Laktoz +

Sonra literatüre bakayım dedim. Yoğun bakımda laktoz intoleransı pek sorun değil sanırım, araştırmaya gerek görülmemiş.

Sonra bilindik firmaların enteral nütrisyon ürünlerine baktım, çok şükür laktozsuz ve glütensiz ürünler var.

Her EN denediğimde ishal olan hastalarıma Laktozsuz ürün denemeye karar verdim. Sizlerin bu konuda gözleminiz ya da özel bir uygulamanız var mı?

Sağlıcakla

 

Salgında Son Durum

 

"Dünyanın En İleri Zekalı Gerisi"

 

Pandemi artık sonu gelemeyen bir hale dönüştü. Zaten zor ayakta duran krize girmeye bahane arayan dünyayı sağlık açısından olduğu gibi birçok alanda da büyük yıkıma uğrattı. Şoför yok dediler İngiltere’de ülke kitlendi deflasyonun olan ülkelerde istemedikleri kadar enflasyon ortaya çıktı. Öyle ki Amerika bile işgal ettiği yerlerden birer birer çekilmek zorunda kaldı. Herkesler evlerine kapanınca 0 pek değerli petrolü alana üzerine para verdiler bir ara.  

Çip yok dediler sıfır araba bulunamaz oldu, işsizlik artarken, çalışan insanlar fırsat bulsalar istifa etmek için 1 dk bile beklemeyecek duruma geldi.  Duraklama dönemi diyenler var yaşadığımız günlere ama ben tartışmasız bir gerileme dönemine girdiğimizi düşünmekteyim. Çocukluk ve gençlik dönemlerimde ülke zaten hep krizdeydi. 

Evde yüzde 90 babalar çalışır, çoğunluk kıt kanaat geçinirdi. O zamanlar da dolarla maaş alınmazdı, zaten dolarımız da yoktu ama o olmayan şey bir gecede %40 falan artar, 4-5 ay sonra bir a kadar daha artardı. O kadar koymazdı. Zaten bayramdan bayrama ailecek arabaya binilirdi. İnternetin olmadığı zamanlardı. Öyle ithal bir şeyler alınmazdı bilinmezdi zaten cepte gezen telefonlar yoktu. Yani diyeceğim eksikliğini hissedecek pek de bir şey yoktu. Şimdi öyle mi çok değil 7-8 yıl öncesinde i-phonu olmayan kalmamıştı. Otomobil desen hemen herkeste. Tamam biliyorsunuz bunları ama girizgâh damı yapmayalım. 

Diyeceğim o ki çok alıştık bir şeyler alıp tüketmeye şimdi eğer üretebilsek ya da ithal edebilsek alacak paramız kalmadı, cebimizde olanın da değeri kalmadı. Son katıldığım yüz yüze yapılan yoğun bakım kongresiydi. Neredeyse tüm yabancı katılımcılar yapay zekâ ile geliştirdikleri teknolojileri klinik pratiğe nasıl yansıyacağından bahsetmeye başlamıştı ki, artık hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağını hissetmiş ve yapay zekâ konusunda kendimi geliştirmeye hatta kodlama öğrenmeye başlamıştım. Gerçekten hiçbir şey eskisi gibi olmadı. 

Eskiden “Dünyanın En İleri Zekalı Gerisi” diye bir mizah dergisi köşesi vardı. “GIRGIR” olabilir.  Elimizde değil 100 yıl 20 yıl öncesine göre kıyaslayamayacağımız akademik bilgi, üst düzey teknolojiye rağmen insanlık bu kadar mı geri kalabilir? Dünyanın her bir yerinde bu virüsün kökünün kazınmadan başarılı olunamayacağı bilinmesine rağmen elinde kalan aşıları fakir ülkelere vermeyip elinde çürütebilen zihniyet…Bir de aşıyı bulup karşı gelenler var. Yaklaşık 2 yıldır tansiyon hastasıyım. İlaç içmediğim dönemlerde bir şikâyetim yok, çok nadir ayda bir başım ensem ağrırdı, küçük tansiyonun sınırı geçtiği için yıllardır hastalarıma yazdığım ilaçlardan birini kendime de başladım. Bu ilacı içmesem belki uzun yıllar bana zararı olmayacak. Belki de ertesi gün kanamaya bağlı inme geçirip felç olacağım. Dedemi 53 yaşında muhtemelen bundan kaybettik. İyi ki bu ilaç var ve kendimi nispeten rahat hissedebiliyorum, riskleri biraz olsun azaltabilmenin verdiği rahatlık var. Aşıyı da buna benzetiyorum. 

İki yılda şöyle bir hesap yaptım 1200 ağır covid hastasını tedavi etmişim. Akademik çalışmalarımla kafanızı karıştırmayayım. Deneyimlerimden bahsedeyim. İlk 2 atakta birçok yaşlı hastamızı hastalığın bilinmezliği ile kaybettik. 3. Atakta yeni solunum cihazlarının kullanıma girmesi, her derde belki de son çare gibi düşünülen kortizonlu ilaçların etkinliğinin anlaşılması ile ölümleri biraz azaltabildik. Esas dikkatimizi çeken durum 3. Atakta aşılanan 65 yaş üzeri grupta çok az yoğun bakım hastamız oldu. Aşı net şekilde işe yaramıştı. Baharda bu iş bitecek gibiydi ama bunlar en henüz en karanlık günlerimiz değildi malumunuz 4. atak geldi 3 doz synovac aşılı yakınlarımızı bile kaybeder olduk. Çünkü virüs değişmişti. 

Başlangıçta “insandan insana geçtikçe virulansı azalır”, virüs akıllı ya “daha çok insana bulaşabilmek için insanları öldürmez” düşünceleri vardı, bu düşünceler bir hoş seda olarak mazide kaldı. Evet virüs akıllıydı ama her gün bir doğal afet gibi insan kıyımı yaparken aynı zamanda da insandan insana bulaşmanın daha kolay yollarını buldu. 4,5. atağı stabil bir hızda geçirdiğimiz bu günlerde iki doz biontec aşılı yoğun bakım hastam henüz olmadı ama bunun da ne zamana kadar koruyucu olacağı meçhul. Şu ana kadar 2+2 aşı olum daha ne kadar olacağım uzun dönemde neler yaşayacağız hep birlikte göreceğiz ancak göremeyecek olanlar var. Aşı olmayı reddeden birçok meslektaşım maalesef olası yan etkilerin hiçbirini göremeyecekler ve çocukları da bir daha babalarını. 

En kötüsü de 4. atakla beraber gebelerde artan vaka sayıları. Gebelerimizin çoğu maalesef aşısız ve bizlerin en çok zorlandığı iki canı birden hayatta tutmaya çalışmak. Gebeler bu dönemin getirdiği fizyolojik değişiklikler nedeniyle enfeksiyonlara daha çabuk yakalanma ve hastalığı daha ağır geçirme riski altındalar. Ailesinin, sevdiklerinin yaşadığı travmanın acısını kimse yaşayamaz ancak etkinliğini bildiğimiz ilaçları uygulayıp işe yaramalarını beklemekten başka çaremiz olmaması bizleri kahrediyor.

Kendi kliniğim ve ülkemin birçok yoğun bakım kliniğinde üst düzey cihazlar ve eğitimli deneyimli personelimiz ile son nefesinize kadar yanınızda olacağız.

“Keşke aşı olsaymış.”  Bu cümleyi kullanmadığımız gün yok desem yalan söylemiş olmam.

Hemen her hafta  bir doktor arkadaşım aşısız  genç bir yakını için tedavi önerisi almak için arıyor. 

Lütfen halen imkânınız varken aşınızı olun.

Tamamen olmasa da riskinizi büyük oranda azaltmış olursunuz.

Enfeksiyona yakalansanız bile hastaneye yatmadan, yatsanız bile yoğun bakımı görmeden taburcu olma şansınızı arttırın.

Unutmayın salgın başlamadan önce de çoğumuz ani başlangıçlı ağır hastalıklara yakalanıyor, ameliyatlar geçiriyor çeşitli ilaçlar kullanıyor ve bazen tanı konulamadan yakınlarımızı kaybediyorduk.

Bu düzen sonsuza kadar böyle devam edecekken “İşte aşı oldu 3 gün sonra şu oldu”, “işte aşı oldu hiçbir şeyi yoktu 6 ay sonra vefat etti” lafları sizi etkilemesin.

Ordan burdan duydukları sloganlarla sizi aşıdan uzaklaştıran insanları dinlemek yerine iki yıldır hemen her gün COVID hastalarını yoğun bakımda tedavi etmeye çalışan bu kardeşinizin söylediklerini dikkate alın.

Sağlıcakla kalın.

 

Human Organ Atlas: HiP-CT imaging of a COVID-19 injured human lung using...

 

DELİREYAZMAK (Delirium Associated With COVID-19)

 

Yoğun bakım yan dal eğitimime başladığım ilk günlerde değerli Hocam Volkan İnal’dan, buradan sevgi ve hürmetlerimi sunuyorum, ilk öğrendiğim şey hastaların ağrı çekmemelerini sağlamak olmuştu. İlk günden bu yana daha hasta sedyede ya da tekerlekli sandalyede kapıda belirdiği anda yüz hatlarına bakıyorum, ağrıya neden olabilecek bir patolojisi varsa, hemşiresine lütfen ben orderını verirken ağrı kesicisini takalım diyorum. Vizitlerde dikkatimi çeken bir diğer şey hemşiresine “varsa mutlaka işitme cihazını isteyelim” demesi olmuştu. Pandeminin bu 4,5. atağını yaşadığımız bu günlerde giderek artan ve başa çıkmakta zorlandığım bir konuya girebilmek için bu girizgahı yaptım.  Deliryum. Hocamdan öğrendiklerim insanca davranışlar olmakla birlikte hastalarımızın delireyazmasına engel olan davranışlarmış sonradan anlamıştım. Türk Dil Kurumu Sözlüklerine baktım şimdi bu kelimenin karşılığı olabilecek bir kelimemiz var mı diye, delirebilmek var, deliriş var, deliriverme var hatta delirtebilme var, herhalde sonuncusu bir yetenek 😊, bazı hasta yakınlarımızda bu yetenek kesinlikle var.

Dünya malum pandemiyle tanışalı ve biz yoğun bakım uzmanlarının hayatını ve hayata bakışını belki de sonsuza kadar değiştireli iki yıl kadar oldu. Yoğun bakımda kaliteyi arttırma çabaları en azından kendi adıma ikinci planda kaldı. Ha bitecek ha bitecek derken aslında daha tünelin ucunun belki de çok ileride olabileceğini düşünmeye başladık. 

O zaman ne yapalım, kendi yaşam kalitemizi arttırmak biraz zor görünüyor, bari hastalarımızın yaşam kalitesini arttıralım.

Bazen şöyle bir reklam repliği geçiyor içimden.

“Son model gelişmiş tıbbi cihazlarla donatılmış yoğun bakım ünitelerimizde, gerçekten deneyimli doktor ve hemşire kadromuzla siz aşısız hastalarımıza hizmet için 7/24 görevdeyiz”

-                    ***  Şansınız varsa 7-21 gün boyunca bir yatağa bağımlı kalacaksınız.

-                     ***  Bu arada yakınlarınızla maalesef görüşemeyeceksiniz.

-          ***  Odalarımızın hiçbirinde televizyon yok, yakınlarınızla iletişim kurabileceğiniz bir sistem yok, cep telefonu yok.

-              ***   Sizi belki de son ana kadar entübe etmemek için bütün imkanlarımızı kullanacağız.

-          *** Sürekli bir oksijen cihazına bağlanmanız gerektiği için tuvalet ihtiyacınızı yatakta gidermek durumunda kalabilirsiniz (%90).

-       *** Yoğun bakımlarımızdan çok şükür sağ salim çıktığınızda 3 kişiden biriniz bir dönem daha oksijene bağlı kalabilirsiniz

-      ***  Bazılarınız bu hastalığın verdiği hasarı ömür boyu taşımaya devam edecek

-        ***Biz o zaman da yanınızda olmaya devam edeceğiz post-covid polikliniklerimize sizleri bekliyoruz.

Öyle inanıyorum ki bunları yazsak biraz da resmetsek yaşayacakları ıstırabı empati yapmalarını sağlasak, yoğun bakım yatağında aşı olun ben pişman oldum siz olmayın demekten daha etkin olabilir.

Son yaptığım bir çalışmada Demans hastalığı olan hastalarda COVİD hastalarında mortalite KAH, HT gibi anlamlı derecede yüksek çıktı, belki yaş gereği normal bir sonuç. Bu hastalarda yine beklendiği üzere deliryumu doğal karşılayabiliriz. COVID PCR+ 817 hastalık bir çalışmada 65 yaş üzeri hastaların %28’inin henüz acil servisteyken deliryum tablosunda olduğu anlaşılmış. 

 Son dönemde diğer ataklardan çok daha fazla oranda deliryum tablosu görmeye bu durumu yönetmede zorlanmaya başladım. Demansı ve dahi hiçbir kronik hastalığı olmayan hastalarda da deliryum tablosuyla uğraşır oldum. Yoğun bakımcılığın en sevdiğim tarafı son literatüre bak işe yarayabileceğin şeyler bul, deneyimle, işe yararsa devam et.  Poliklinik zamanlarımdaki gibi tedavi sonuçlarını görmek için üç ay beklemek zorunda değilsin.

Yoğun bakım ortamının delirtici etkenlerine maruziyet konusunda elimizdeki imkanlar dahilinde keşke odalarımızda TV olabilseydi diye düşünüyorum, çoğu odamızda saat var ama hangi gündeyiz ben karıştırıyorum artık hasta nerden bilecek? Takvim yok.  Bu arada COVİD hastalarında pek rastlamasam da uyuşturucu veya alkol yoksunluğunun da olabileceği akılda tutulmalı.  Dahiliye kökenli olduğum için yıllların alışkanlığı anemisi olan ama MCV si normal ya da yüksek hastalardan vit B12, Folat düzeylerini istiyorum. Bu dönemde her ikisinin de eksikliğini saptamaya başladım. Yine ne kadar maliyet etkindir bilemiyorum ama TFT ilk yatış rutinine ekledim.

Hastalar yakınlarıyla görüşmeleri tabi ki insancıl olabilir ama çektikleri ızdırabı, solunum sıkıntısını yakınlarının görmesi yıllar boyu sürebilecek travmalar yaratabileceği gibi, sağlık çalışanlarının hasta yakınları ile aşırı sorgulayıcı diyaloglara girmesi kaçınılmaz olacaktır. Zaten tükenmişlik içinde mesleğini sürdürmeye çalışan personel için de travmatik olabilir. Şimdi ayrıntılayamayacağım diyologları eminim sizlerde sayısız kez yaşadınız. “Göz görmeyince gönülün katlanması” aksini düşünenler olsa da şu günler için uygun bir düşünce olabilir.

Hastanın ağrısını kestik, oksijenizasyonu elimizden geldiğince sağladık, mümkünse geceleri ışıkları kapattık, uyku düzeni için gerekirse medikal destek verdik, hatta geceleri kulak tıpası kullanan klinikler duymuştum, mobilize olabilecek hastalarımıza yardımcı olduk, henüz kalkabilen hastalara seyyar tuvaletle destek olduk, hidrasyon ve beslenmelerine dikkat ettik.

Biz yoğun bakımcılar kabızlığı izleriz çetelesini tutarız ama gözden kaçan bir konu olabilir. Bu arada maalesef maksimum düzeyde HFNO desteği sağlarken enteral nütrisyon verebilme şansım da azalıyor. Paranteral beslediğim hastada kabızlığı kaç gün kabul etmek gerek o da ayrı bir konu.

Yoğun bakım yatış süresi uzadıkça pandemi öncesinde de olduğu gibi sekonder enfeksiyonlar hatta sepsis, septik şok tablosu da artıyor, bu hastalarda deliryum tablosu çok daha fazla gözlemliyorum. İnvaziv mekanik ventilasyon ve haliyle sedasyon, yüksek doz ve uzun süreli kortikosteroid tedavileri de COVID hastalarında riski daha da arttırıyor. Nazal kanüle soluyan ancak solunum yetmezliği düzelmesine rağmen arka arkaya iki kez septik şok atağı geçiren hastalarım oldu.  Enfeksiyonların katkısı kadar kullandığımız 8-16 kalem ilacın da deliryuma katkısını unutmamak gerek. Sizler halen giyiyor musunuz bilmiyorum ama bu şekliyle kişisel koruyucu ekipmanı kullanımını ben çoktan bıraktım.

Bu şekil donanımda çalışmak hastalar için daha travmatik olabilir, deliryum semptomlarını kötüleştirebilir deniyor. Ayrıca pandemi döneminde fizyoterapi desteğinin kesilmesi riski biraz daha arttırmış olabilir.

Bununla birlikte SSS’ye retrograd veya hematojen yolla virüs taşınması, sitokin aktivasyonunun neden olduğu SSS inflamasyonunun, enfeksiyon sonrası gelişen otoimmün reaksiyonların ve hipoksemik/trombotik nöronal hasarın da nöropsikiatrik  semptomlara neden olduğu düşünülmektedir.

“Delirium, ICU” diye aratınca bine yakın makale var, aslında bunca stress faktörüne ve kolaylaştırıcı faktöre rağmen delirivermeyen hastaların araştırılması daha mantıklı olabilir.

Oryantasyon bozukluğu, dikkat ve farkındalık bozukluğu, duygudurum bozukluğu, bozulmuş uyku/uyanıklık döngüsü, ajitasyon, huzursuzluk, halüsinasyonlar. Bir haftadan uzun süre yatıp da bunlardan bir ya da daha fazlasını görmediğiniz kaç hastanız var?  Bu arada deliryum için tarama testlerini kullanıyor musunuz?  

Hastayı ilk kabul ettiğimde hastaya ve yakınlarına şu cümleleri kuruyorum. Saydığım nedenlerden dolayı hasta için geçici bir etkisi olsa da hasta yakınları ile iletişimim takip eden günlerde daha iyi olabiliyor.

Hoş geldiniz ben yoğun bakım uzmanıyım, adım şu, tedavinizle ben ilgileneceğim, hastanemizde her türlü tıbbı cihaz üst seviyede ve dünyada COVID hastalığının tedavisinde kullanılan ve etkin olduğu düşünülen her türlü ilaç elimizde mevcut. Ben, hemşirelerim ve tüm çalışanlarımız iki yıldır en ağır COVID hastalarını takip etmekteyiz. Hastanızı öncelikle burundan yüksek akımda oksijen desteği veren özel bir cihazla solutmaya başladık. Entübe etmeden taburcu etmek amacımız, yoğunluktan dolayı sizi her gün arayamıyoruz ama bu hastalık (yoğun bakımda) çok yavaş düzelen bir hastalık bugünden yarına çok değişiklik beklemiyoruz haftada 2-3 gün mutlaka telefonla sizleri bilgilendireceğiz, işte şu gün sizleri tekrar bilgilendireceğim, ama bu arada durumunda kötüleşme olursa ya da herhangi bir ihtiyacı daha erken de arayabilirim. 

Yüzde %95 hasta yakınlarıyla bir problemim olmuyor, ama 23 yataktaki devir hızını düşünürseniz. 

O  %5 yok mu? Allah kolaylık versin hepimize.

 

Peki hasta tüm önleyici tedbirlere rağmen belki de kaçınılmaz tabloya ulaştı, deliryum tablosuna girdi. Ne yapalım? Benim yaptığım öncelikle oral Quetiapin (Seroquel) başlamak ve hiperaktif tablo varsa Precedex eklemek ve dozlarını titre ederek hastayı takip etmek. Haloperidol (Norodol) daha önceleri sık kullanıyordum ama hastaları çok fazla uyutup sonrasında daha şiddetli semptomlara neden olduğunu gördüğüm için neredeyse hiç kullanmıyorum. Buraya kadar iyi neredeyse %80 hastayı bu şekilde tedaviye uyumlu hale getirip kendine zarar verici hareketlerden korumayı başarabiliyoruz. Ancak hemşirelerinizden duymuşsunuzdur, rahat dursa aslında satürasyonu %90’nı geçiyor. Elinde olsa keşke.

Geri kalan grupta ise arada kaldığım çok oluyor. Acaba entübe edip rahatlatsam mı hastayı ya da Klorpromazin (Largaktil) gibi psikotroplar ile destekleyip entübasyon öncesi biraz daha zaman mı kazandırsam. Kazandırmak mı kaybettirmek mi onu da hep düşünüyorum… Bu arada Biperiden (Akineton) kendisi deliryuma neden olduğu için kullanılmamalıdır.

Aşağıda belirttiğim ilaçlar literatürden (Neurocovid: Pharmacological Recommendations for Delirium Associated With COVID-19) bulduğum diğer ilaç önerileri bunlardan rutinde kullandıklarınız var mı? Kombinasyon yaptıklarınız?

Melatonin, Klonidin , Guanfasin, Olanzapin, Risperidon 

Aripiprazol (Hipoaktif deliryumda) 

Trazodon , Valproik asit

 

Her Şey Yolundaymış Gibi Davransam N'olur?

 

Hayat o kadar zor ve veya sıkıcı

bu günlerde bana öyle geliyor,

bazen zorluk gerçekten halen bu yaşta asistan gibi çalışmanın verdiği fiziksel zorluk olabiliyor

bazen de psikolojik tükenmişliğin

emeğinin karşılığını alamamanın,

hasta yakınlarıyla yaşadığımız diyologların

seni normalde takmayan insanların angarya görünen eğitimleri birinin vermesi ya da alması gerektiğinde takındıkları şirin tavırları

yöneticiler dahil herkes COVID bitmiş gibi davranırken, halen bu ağır yükün stres ve bazen de çaresizliğini yaşamanın

bir çok şeyin etkisi var ilk aklıma geliverenler bunlar.

Çoğunuzun başında zaten anlatıp kimseyi sıkmak değil amacım, bugün değişik bir şey oldu, vizitleri tamamlayıp bulduğum 20-30 dk’lık arada filtre kahve makinesinde yaptığım filtre çayımı yudumlarken ya dedim buralar böyle biliyorsun, her şey yolundaymış gibi davransan ne olur ki?

Cep telefonunu aldım elime din konusunda yapılan bir tartışmaya girdim siz kardeşsiniz dedim bu kadar üzmeyin birbirinizi, zaten ancak dörtte birimiz görebileceğiz cenneti, hayra ve barışa yönelik işler yapın.

Sonra biraz mizaha vereyim dedim kendimi

Mizahın iyileştirici gücü, ne zamandır ihmal etmişim.

Nedense buna çok güldüm.

Çay molasının ardından 20 hasta yakınına telefonla bilgi verdim, 50 yaşında maalesef aşısız ağır COVİD pnömonili hastamın arattığı 6 ayrı meslektaşıma da ayrıca bilgi verdim, 6. da sitemlerimi ekleyerek artık, bir ara telefonu elime aldım yakınını tekrar arayıp sizin derdiniz ne diye soracak oldum, sonra elime ne geçeceğini düşünerek geri adım attım, sinirimi yatıştrabildiğim için mutlu oldum.

Ortanca oğlanının 40 dk lık İngilizce kursundan çıkmasını beklerken ben de Memrise uygulamasından İngilizce çalışması yaptım. Burada reklam aldığımı söylemek isterdim ama öyle bir şey olmadı maalesef. Zaman çabucak geçiverdi, uygulamaya devam etmeye karar verdim, zihnimin kıvrımlarının uyandığını hissettim.  

Sonra eve geldim hafta sonu kavgamız hiç olmamış gibi eşime iltifatlar ettim, mutluymuş gibi davrandım ilginç olarak mutlu oldum. Eşim Biontech aşısı olmuş, sanki başım ağrıyacak gibi dedi, aşıdan sonra her bi yeri ağrıyan duydum da baş ağrısı?

Hayırrr, hemen profiliaktik PAROL ikram ettim 😊 Küçük yavrum her akşam olduğu gibi baba benimle oynar mısın dedi, oynarım oğlum dedim ve gerçekten oynadım.

Neredeyse bir yıldır elime yapışan çalışma istatistiklerime şöyle bir göz attım yoluna koydum. Ne güzel anlamlı sonuçlar çıkmış. Serviste PULS KS alan COVID pnömoni hastalarının %70’i servisten taburcu olabiliyor. Başka bir deyişle puls KS alan hasta grubunda %30 hastanın YB ye inmesi gerekiyor. Yoğun bakımda IVIG tedavisi verilip düzelen ağır CARDS vakalarının yine %30’u eve 02 konsantratörü ile gönderiliyor. Bunlar ne işimize yarayacak? Merak işte. Ağır CARDS vakalarında (71 vaka) IVIG tedavisine başlandığı gün D-dimer yüksek ise bu hastaların taburculuk oranı anlamlı şekilde daha fazla, bu ilginç işte, tartışma götürür. Sadece iki hastada femoral ven trombozu gelişmiş.  HFNO ve üzerine RM desteği gerektirecek düzeyde ağır CARDS vakalarında IVIG tedavisi yaklaşık %50 hastayı solunum yetmezliğinden kurtarıyor ancak %10 hasta uzamış YB yatışı süresinde eklenen septik şok ya da diğer sorunlarla kaybediliyor. Yani sağ kalım %40 gibi ama bu hasta grubunun semptomatik tedavi ile mortalitesinin tahmin etmek zor değil. Bu hastaların endikasyonu olanlarının Tocilizumab almış olduklarını da belirtmek isterim. Neyse bunlar gözlemsel sonuçlar, daha hakem değerlendirmeleri vs biliyorsunuz uzatmayayım. Hep merak ettiğim konu acaba biz kurtarma tedavisi olarak IVIG’e sarılıyoruz, 10 hastadan 4’ü taburcu olabiliyor da acaba HFNO desteği gerektirecek düzeyde ağır hasta grubunda IVIG kulanmadan yapılan mücadelenin sonucu nedir? Bu çalışmaya da başladık 120 IVIG verdiğimiz hastayı, IVIG almayan grupla karşılaştıracağız.

Birazda paramedikal konulara bakayım dedim, bu aralar yatırım yapacak kadar param olmasa da biraz bitcoin analizi biraz NFT aleminde gezindim. Bir sohbetteki diyaloğu aynen aktarıyorum.

-Geçen sene ayda 2 Eteryum kazanıyordum, bu sene ayda 1 Eteryum ??? devir kötü.

Boşver kardeş!

-“Fakir ama mutlu olacaksın”

- “tr de fakir olmak kolay da mutluluk zor.”

Yarın 46 COVID YB hastasına tek başıma bakacağım ama hala kaygılı değilim, Lustral de içmiş değilim, hayatımda da çok şükür içmedim, ilginç bakalım yarın da bu yeni metod işe yarayacak mı?  

*** Her şey yolundaymış gibi davranmak.

Bir gün siz de deneyin, memnun kalmazsanız bir daha yapmazsınız.

Sağlıcakla kalın. 

Her gün için rutin tetkik planınız var mı? Do you have a routine examination plan for each day?

 

Birazdan anlatacaklarımı, akşam üstü evde yemek yerken eşimle  paylaşmak istedim, bir yerden sonra aslında pek ilgilenmediğini fark ettim, gözlerini buzdolabına sabitlemiş, kayınçomun uğrayabileceğini söyledi. Tamam gelsin çocuk ta… 

Neyse size kısmetmiş. İyi ki varsınız.

Eskişehirde pandeminin 4. atağı başladığında derin bir umutsuzluğa kapılmıştım bu kadar aşılamaya rağmen bu hastalık bitmeyecek diye, sonrasında anlam veremediğim şekilde vakalarda bir azalma yaşadık. Tam bu duruma da alışmak üzereyken son 4-5 gündür yeni bir vaka artışı ile YB yatak sayımızı tekrar arttırmaya başladık.  Dördüncü dalganın ikinci piki diyebiliriz. Pandemi 4,5 ta diyebiliriz. Şehir efsanesi midir bilemiyorum ama 9 atak yaparmış büyük pandemiler, yolun yarısı eder.  Başlıktan da anlaşılacağı üzere sizlerle paylaşmak istediğim pandemik konular değil. Son iki gündür “Türkiye Kan Transfüzyon Yönetim Sisteminin Geliştirilmesi” Projesi kapsamında online eğitime katıldım. Hasta Kan Yönetimi projesinde anlatılan konulara baktığımda kan ürünü transfüzyonu konusunda biz yoğun bakımcıların neredeyse benzer uygulamalar yaptığımızı fark ettim. Bu konuda yoğun bakımlarda nöbet tutan arkadaşlarımızın eğitiminin faydalı olacağını düşünüyorum.

Benim dikkat çekmek istediğim konu yine bu eğitimde de üzerine önemle vurgu yapılan bir durum. Yoğun bakım hastalarından alınan rutin kan tetkikleri. Sanırım iki yıl önceydi uluslararası bir kongrede sunum yapan hocamızın paylaştığı bir çalışmada hastanede yapılan transfüzyon tedavilerinin iki katı oranında tetkik amaçlı kan alındığından bahsetmişti.

Uzun zamandır bahsetmek istediğim bir konunun tam zamanı olduğunu düşündüm.

Öncelikle bu projeye destek veren tüm derneklerimize ve sunum yapan hocalarımıza teşekkürlerimi sunarım, eksiklerimi gördüm.

COVID rutininden biraz olsun uzaklaştım. Yoğun bakım yan dal eğitimi alırken iki ayda bir hatta ayda bir olan asistan rotasyonlarının etkisiyle sanırım, her güne ait bir kan tetkiki istem rutinimiz olurdu. Hatta bazı kliniklerde günde iki kez rutin istemler yapıldığını duymuştum. Bu durum o dönemde dikkatimi çekmemişti. Olağan rutindi sonuçta. Sonrasında zorunlu hizmete gittiğim devlet hastanesinde böyle bir rutin olmadığını görünce başlangıçta yadırgadım. Sonrasında ben de rutinin dışına çıkmaya karar verdim. Öncelikle en yakın zamanda çarşaf dosya dediğimiz hasta takip izlem kağıtlarımıza ertesi gün isteyeceğim tetkikleri yazabilmek için bir kutu yerleştirdim. Zamanla fark ettim ki gerçekten de her gün takip ettiğim hastadan her gün kreatinin görmem her gün KC enzimlerini görmem gerekmiyor hatta hemogramı da öyle, kısa biyokimya  da her gün gerekli değil.  Venöz kan gazı tetkikinde Na, K, Glu, Ca’ mu zaten görebiliyorum, her zaman güvenilir olmasa da Hgb düzeyi de mevcut. Sonrasında çoğu hastanın günlük istemleri “CRP, VKG, Kre, AST ve belki Ca, alb, Mg” şekline dönüştü ya da sadece VKG. Üçüncü basamak YB tedavisi tamamlanıp palyatif ya da 1. Basamak YBÜ ye nakil planım varsa ve yer sıkıntısı nedeniyle bekleyen hastaysa kan istemediğim günler dahi oluyor.

Dahiliye asistanlığımda laboratuvar tetkiklerinin yanı sıra her gün PAAC istediğimizi hatırlarım. Bunu da bıraktım. Hemodinamiği değişen, komplikasyon düşündüğüm vakalara hemen patolojinin gerilemesini takip etmek için de belirli zamanlarda hasta bazlı plan yapmaya başladım. Önce haftada bir gün olsun tüm hastalar çekilsin dedim ama sonrasında oda ters geldi. Kendi kliniğim için 17 hastaya aynı saat içinde görüntüleme yapılmasının hem çeken için hem de o an klinikte olan diğer çalışanların iş yükünü ve radyasyon maruziyetini arttırdığını düşündüm, bu düşünceye kendim değil hemşirelerimin uyarıları sonucu vardım.  

Hem her gün gereksiz geniş biyokimya, PT, INR, hemogram tetkiklerini tek tek inceleyip kendimi tüketmiyorum, hem hastaların kanları kendilerinde kalıyor. Bununla birlikte YB tetkik masraflarının azalması yanında daha az kan ürünü ihtiyacı oluyor diye düşünüyorum. Son iki günlük sunumlarda bu düşüncelerime bilimsel kanıtlar bulmak beni mutlu etti. Hatta yarın bizim kliniklerimizde maliyet ve transfüzyon oranları, hasta sonlanımları açısından farklılık var mı diye araştırmaya başlayacağım. COVİD rutininde zaman bulabilirsem inşallah yakın zamanda sonuçları da paylaşmak isterim.  

Kendimce iyi yaptığımı düşünsem de bundan hasta yakınları pek mutlu değil, E-nabızdan takip etmekte zorlandıklarını söylüyorlar 😊. Ünlü repliği eminim çoğunuz duymuştur.

“E-Nabızdan hastamızın sonuçlarına baktık, CRP’si düşmüş! Neden CRP vermiyorsunuz hastamıza? Hastanede yoksa neyse parası alır getiririz!”

 Geçen hafta bir hasta yakının elinde cep telefonu hastanın akciğer grafisini görünce çok üzüldüğünü söyledi. Akciğerleri benden iyi bu arada. Şimdi bu düşüncelerimi bir kısmınız onaylıyor belki çoktan beridir de uyguluyor olabilir. Bir kısmınızda iyi hoşta gözden kaçan durumlar ne olacak?  Ya mortalite artıyorsa? Beklenen göre gözlenen mortalitemi? Hastalığa özgü düzeltilmiş mortalite beklentisine göre mortalite mi?  Yoğun bakımda o kadar karıştırıcı faktör var ki. Mortalite azalması her zaman iyi mi? Yoğun bakıma girme endikasyonu olmayan palyatif bakım hastalarını tam destekle sonuna kadar yaşatmaya gayret edip ızdıraplarını arttırmak? Bu da ayrı bir konu ya. Bakanlık istediği için APACHE ortalamalarını ölçüp kaydetme angaryası dışında bu durumu kaile alan klinik sayımız kaçtır acaba? Aklımda birçok konu.

Bu arada içimi dökmek rahatlamak istediğim konular bunlar değil aslında ama pozitif kalmaya motivasyonumu tekrar sağlamaya çalışıyorum.

Sağlıcakla.

favori sayfalar

https://www.yogunbakimkalite.com/2018/12/aprv-modunu-kullanyor-musunuz.html

https://www.yogunbakimkalite.com/2021/01/uzun-sure-maske-takarsan-altndaki.html

https://www.yogunbakimkalite.com/2020/11/yaprak-dokumu.html

https://www.yogunbakimkalite.com/2018/07/kolloid-svlar-hangi-hastalarda-tercih.html

https://www.yogunbakimkalite.com/2018/07/sv-tedavisini-kime-nasl-yapyorsunuz.html